Ośrodek Kultury Francuskiej i Studiów Frankofońskich UW, Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych UW oraz Wydział Filozofii UW we współpracy z École Normale Supérieure Paris zapraszają na spotkanie w ramach cyklu Akademickie spojrzenia: konwersatorium Actualité critique.

Rola religii w stosunkach międzynarodowych. Refleksja na podstawie analizy regionu Bliskiego Wschodu

Paulina Warsza (WNPiSM UW)

25.04.2023 wtorek

godz. 16.45-18.15

Spotkanie w języku polskim, on-line: rejestracja seminarium.okf@uw.edu.pl

Informujemy, że spotkanie jest rejestrowane. Nagranie będzie wykorzystane w celach naukowych. Udział w spotkaniu jest równoznaczny z wyrażeniem zgody.

Opis

Wydarzenia, w tym konflikty, w regonie Bliskiego Wschodu nader często przedstawiane są jako motywowane etniczno-religijnie, zwłaszcza w kontekście denominacji islamu – konflikt szyicko-sunnicki  przedstawiany jest  jako „walka o duszę islamu^[1]”. Nie da się zaprzeczyć, iż narracja ta jest podnoszona też przez część mieszkańców regionu; współzawodniczą w niej koncepcje filozoficzne, teologiczne i alternatywne wersje wspólnej historii. Konflikt ten stanowi reminiscencję historycznych walk plemiennych i etnicznych, wydawałoby się archaicznych, a tak żywotnych na obszarze Bliskiego Wschodu. Rywalizacja szyicko-sunnicka przybiera często tak zaciekłe i krwawe formy, bo jej uczestnicy w swoim mniemaniu walczą o wiarę i tożsamość, a więc imponderabilia, których nie można negować, zaniedbywać i porzucać nawet w imię osiągnięcia pokoju.

Dla badaczy regionu odpowiedzią na powyższe wyzwania epistemologiczne i ontologiczne może być postulowany „Zwrot mezopotamski^[2]” w stosunkach międzynarodowych; czyli transdyscyplinarność i interdyscyplinarność w badaniu polityki i kultur społeczeństw pozaeuropejskich oraz stosowanie ontologii z innych dyscyplin  nauk społecznych, min. studiów  regionalnych/aria studies; pozwala traktować tożsamość, w tym religijną, jako pełnoprawną zmienną^[3] w naukach o polityce i stosunkach międzynarodowych. Pozwala to dostrzec, iż ujęcia teoretyczne jak orientalizm/orientalizacja, prymordializm, Etno-symbolizm, pozornie zdewaluowane, nadal pozostają powszechne, stąd wezwanie do sprawiedliwości epistemologicznej^[4]. Jaskrawym przykładem  dylematów badaczy jest dyskusja nad poznawczą użytecznością terminu sektarianizm: aprecjacja kategorii etniczno-religijnych, przedstawianie ich w kategoriach tożsamości totalnych, esencjonalistyczne i redukcjonistyczne przekonanie o wyjątkowości Bliskiego Wchodu w aspekcie struktury społecznej skutkujące sztucznymi kategoriami przymusowo narzucane niechętnym sunnitom, szyitom, Kurdom etc., których tożsamości grupowe są „prawdziwe” i wiecznie aktualne^[5]. Podobnie „eksempcionalistyczne” wyjaśnienia zyskują procesy i zjawiska związane z tożsamością narodową, nacjonalizmem i państwowością w regionie. Wśród badaczy i społeczeństw regionu popularniejsze są ujęcia materialistyczne, jak materializm strukturalny^[6],oscylujące wokół pro i antyimperialnych motywów wydarzeń w regionie.

Obecnie wśród badaczy regionu  na  popularności zyskuje Teoria pól Pierre’a Bourdieu wykorzystana w kontekście „sektarianizmu”^[7]: obiektywna rzeczywistość jest współkonstruowana przez agenta – subiektywny habitus stanowi transpozycję obiektywnych struktur pola na subiektywne działania i myśli agent – koresponduje z dyskursem o przyczynowości w stosunkach międzynarodowych^[8]. Elity polityczne w Iraku czy Libanie utraciły kapitał symboliczny, nie kontrolują już dyskursu tożsamościowego. Wywód zostanie zilustrowany przykładami z regionu.

Paulina Jagoda Warsza – doktorantka na Uniwersytecie Warszawskim. Zajmuje się identyfikacją narodową i  kulturową na Bliskim Wschodzie jako czynnikiem w stosunkach międzynarodowych.

Badaczka wizytująca w Middle East Centre, London School of Economics and Political Science oraz w Arab Centre for Research and Policy Studies w Katarze.

Odbyła staż w Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego (NATO Internship Programme 2017, Political Affairs and Security Policy Division, Middle East and North Africa Section) oraz w Biurze Bezpieczeństwa Narodowego. Magister stosunków międzynarodowych, specjalizacja: studia nad Afryką i Bliskim i Środkowym Wschodem. Absolwentka studiów podyplomowych: Komunikacja międzykulturowa w dziedzinie bezpieczeństwa międzynarodowego (UW/AON) oraz „Afrazja – Polityka i kultura w krajach Azji i Afryki”, Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych, Polska Akademia Nauk.

Zainteresowania naukowe: polityka zagraniczna państw arabskich, uwarunkowania kulturowe współczesnych konfliktów zbrojnych, bezpieczeństwo międzynarodowe w rejonie MENA, religie we współczesnym świecie, współpraca cywilno-wojskowa.

———-

^[1]  Vali Nasr, „The Shia Revival”, New York 2007, s. 20

^[2] Valbjørn, Morten. (2004), Toward a 'Mesopotamian Turn’: Disciplinarity and the study of the international relations of the middle east. Journal of Mediterranean Studies. 14.

^[3] Abdelal, Rawi & Mcdermott, Rose & Herrera, Yoshiko & Johnston, Alastair. (2008). Identity As a Variable. Perspectives on Politics. 4. 10.1017/S1537592706060440

^[4] Holmes, Andrew Gary Darwin. “Researcher Positionality – A Consideration of Its Influence and Place in

Qualitative Research – A New Researcher Guide.”,Shanlax International Journal of Education, vol. 8, no. 4, 2020, s. 1-10 ; Jacobson D, Mustafa N. Social Identity Map: A Reflexivity Tool for Practicing Explicit Positionality in Critical Qualitative Research. International Journal of Qualitative Methods. January 2019. doi:10.1177/1609406919870075; Ganga, Deianira & Scott, Sam (2006); Kassam S, Marcellus L, Clark N, O’Mahony J. Applying Intersectionality With Constructive Grounded Theory as an Innovative Research Approach for Studying Complex Populations: Demonstrating Congruency. International Journal of Qualitative Methods. January 2020; Bailey J, Steeves V, Burkell J, Shade LR, Ruparelia R, Regan P. Getting at Equality: Research Methods Informed by the Lessons of Intersectionality. International Journal of Qualitative Methods. January 2019; Kassan A, Nutter S, Green AR, Arthur N, Russell-Mayhew S, Sesma-Vasquez M. Capturing the Shadow and Light of Researcher Positionality: A Picture-Prompted Poly-Ethnography. International Journal of Qualitative Methods. January 2020.

^[5] Haddad, F., “Social Division in Iraq: Ahl Al-Shiqāq Wa-l-Nifāq?” Routledge Handbook of Persian Gulf Politics, 2020.

^[6]Raymond Hinnebusch and Anoushiravan Ehteshami, he Foreign Policies of

Middle East States,2014.

^[7] Dodge, Toby. Introduction: Between Wataniyya and Ta’ifia; understanding the relationship between state‐based nationalism and sectarian identity in the Middle East. Nations and Nationalism. 26. 85-90. 10.1111/nana.12580. 2020;

Dodge, Toby, Iraq’s Informal Consociationalism and Its Problems. Studies in Ethnicity and Nationalism. 20. 145-152. 10.1111/sena.12330. 2020

^[8] Por. Gałganek, Andrzej,Filozofia nauki o stosunkach międzynarodowych. Ontologia. Epistemologia. Metodologia,2021