Zapraszamy na konferencję “Gorączka archiwów: Francuskie i polskie archiwa filmów amatorskich” w poniedziałek 24.04.2023
Pierwsze archiwa filmowe zaczęły powstawać w Europie w latach 30. XX wieku. Ich podstawowym celem było kolekcjonowanie i promowanie filmów o istotnych walorach artystycznych, edukacyjnych czy społecznych. Jak bowiem w swoim wizjonerskim tekście Nowe źródło Historii (O założeniu Składnicy Kinematografii historycznej) pisał pionier refleksji nad kinem Bolesław Matuszewski, „[…] chodzi o to, by temu, być może uprzywilejowanemu, źródłu historii nadać ten sam autorytet, ten sam oficjalny byt, uprzystępnić je – podobnie jak się to dzieje z innymi znanymi dotąd archiwami”. Zinstytucjonalizowane, publiczne archiwa filmowe od początku istnienia kształtowały swoje kolekcje, opierając się na kanonicznym podejściu do kina, w którego centrum znajdowało się kino narodowe oraz postrzeganie filmów jako dzieł współtworzących dziedzictwo kulturowe. Przede wszystkim skupiono się więc na pełnometrażowych filmach fabularnych zrealizowanych przez utytułowanych autorów.
Kino amatorskie zdaje się stać w opozycji do takiego podejścia. Stanowi szeroki i różnorodny obszar, który z tych samych powodów jest także trudny do zdefiniowania. Jego historia jest niemal tak samo długa, jak historia całej kinematografii, ale funkcjonuje ono poza sferą profesjonalnej produkcji i dystrybucji, częściej w przestrzeni prywatnej niż publicznej. Coraz szersze zainteresowanie kinem amatorskim, zarówno ze strony instytucji, jak i badaczy, i filmowców, jakie następuje od lat 80. XX wieku, wiąże się z rewizją samego podejścia do historii oraz poszerzaniem jej o niesłyszalne wcześniej głosy i nieobecne perspektywy. Zmiana ta skłania do refleksji nad miejscem, jakie zajmuje – a także powinno zajmować – kino amatorskie, sposobami kolekcjonowania tego rodzaju materiałów oraz ich oglądania, pokazywania, a wreszcie także opowiadania o nich.
dr Paulina Haratyk
Gorączka archiwów: Francuskie i polskie archiwa filmów amatorskich
Organizatorzy: OKFiSF UW, IKP UW, Université Paris 1 – Panthéon-Sorbonne, HiCSA
Miejsce: Instytut Kultury Polskiej UW, sala 5, ul Krakowskie Przedmieście 26/28
Język: francuski, polski (tłumaczenie symultaniczne)
PROGRAM
13:30 Powitanie gości: dr hab. Iwona Kurz, prof. UW (Dyrektorka IKP UW), dr Laurent Tatarenko (Dyrektor OKFiSF UW)
Słowo wstępne: Ania Szczepańska (Université Paris 1 – Panthéon-Sorbonne)
13:40-15:30 CZĘŚĆ I: Historia filmów amatorskich i tworzenie archiwów
Prowadząca: dr Aleksandra Wiktorowska (OKFiSF UW)
dr Paulina Haratyk, Pomiędzy sferą prywatną a publiczną. Kolekcjonowanie i archiwizowanie filmów amatorskich w Polsce
(Entre sphère privée et sphère publique. Collecte et archivage de films amateurs en Pologne)
Ania Szczepańska, Les films amateurs au pays des archives : vers une reconnaissance progressive d’images marginales
(Filmy amatorskie w krainie archiwów: rosnące uznanie dla obrazów marginalnych)
Stéphanie Ange, De la collecte des films amateurs privés vers une mémoire collective
(Od kolekcji prywatnych filmów amatorskich do pamięci zbiorowej)
Andrzej Tuziak, Filmoteka Śląska – Śląskie Digitarium
(Cinémathèque de Silésie – Archives digitales de Silésie)
15:30-16:00 PRZERWA
16:00-18:00 CZĘŚĆ II: Wykorzystywanie i udostępnianie archiwów filmowych
Prowadząca: Ania Szczepańska (Université Paris 1 – Panthéon-Sorbonne)
Marysia Lewandowska, Wspólnota Historii
(La communauté de l’Histoire)
dr hab. Maciej Drygas, prof. PWSFTviT, „Pamięć serca” w obrazach Polskiego Archiwum Filmów Domowych
(“La mémoire du coeur” dans les images des Archives polonaises des films domestiques)
Mirco Santi, Fonctionnement et coopération de l’Association INEDITS: des colloques à la production comme forme de valorisation.
(Działania podejmowane przez Stowarzyszenie INEDITS: od organizacji konferencji po produkcję filmową.)
BIOGRAMY
dr Paulina Haratyk – filmoznawczyni i literaturoznawczyni. W 2022 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim obroniła pracę doktorską pt. Film amatorski w Polsce 1956–1989 w świetle badań archiwalnych oraz relacji członków ruchu Amatorskich Klubów Filmowych. Zajmuje się kinem niezależnym i awangardowym oraz badaniem archiwów. Współpracuje z instytucjami kultury, zajmowała się m.in. kolekcją filmów amatorskich w FINA. Członkini kolektywu Home Movie Day Warszawa i autorka projektu Film amatorski PL.
Ania Szczepańska jest wykładowczynią historii filmu na Uniwersytecie Paris 1 Panthéon Sorbonne, członkinią laboratorium HiCSA (Histoire culturelle et socjale de l’art) i reżyserką filmów dokumentalnych. Napisała Do granic negocjacji (2017) na temat kina opozycyjnego w Polsce lat 70. na przykładzie Zespołu Filmowego „X” Andrzeja Wajdy. Jej pierwszy film dokumentalny, Nous filmons le peuple!, na temat konfliktów władzy komunistycznej z artystami w latach 70. i 80. Zrealizowała również Solidarność, la chute du mur commence en Pologne (2019), emitowany w Arte z okazji 30. rocznicy upadku Muru Berlińskiego. Jest autorką publikacji na temat polskiego kina i historii, wraz z Sylvie Lindeperg napisała A qui appartiennent les images? (Who owns the images?), pracę poświęconą archiwom audiowizualnym. Jej ostatnia książka zatytułowana Une histoire visuelle de Solidarność (2021) przedstawia historię ruchu Solidarność poprzez jego wizualne ślady. Od 2017 roku prowadzi warsztat montażowy “Atelier Montage d’Archives” na Uniwersytecie Paris 1 Panthéon Sorbonne.
Stéphanie Ange od ponad dziesięciu lat pracuje w archiwum audiowizualnym, gdzie zajmuje się gromadzeniem zasobów, inwentaryzacją, indeksowaniem, dokumentacją, digitalizacją, cyfrową archiwizacją, waloryzacją fizyczną i cyfrową oraz badaniami naukowymi. Pasjonatka archiwów amatorskich, Ange ukończyła studia klasyczne, Historię Starożytnej Grecji na Uniwersytecie Caen-Basse-Normandie (2002-2007), następnie kontynuowała edukację w zakresie zarządzania dziedzictwem kulturowym (2009-2010) na Uniwersytecie Jean Moulin Lyon III. Ma dziesięcioletnie doświadczenia w prowadzeniu projektów dotyczących amatorskich archiwów audiowizualnych w Cinémathèque des Pays de Savoie et de l’Ain (2010-2019). Od 2015 roku pracuje jako koordynatorka narodowej sieci bibliotek filmowych Diazinteregio, a od 2021 także w stowarzyszeniu Ofnibus – Objets filmiques non inventoriés. Jest również wykładowczynią w ramach programu Master II Patrimoine na Université de Caen i na Université de Lyon.
Andrzej Tuziak urodził się w Bytomiu, gdzie mieszka do dziś. Ukończył wydział socjologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz wydział scenariuszowy Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi. Opublikował kilka książek prozatorskich, pisze scenariusze filmowe i seriali telewizyjnych. Od roku 1990 jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, a w latach 2005–2008 był prezesem katowickiego oddziału tego Stowarzyszenia. Jego życie zawodowe związane jest z pracą w instytucjach kultury. Był dyrektorem między innymi Górnośląskiego Centrum Kultury w Katowicach oraz wicedyrektorem Opery Śląskiej w Bytomiu. Aktualnie kieruje Filmoteką Śląską w Instytucji Filmowej Silesia Film w Katowicach. Poza pracą zawodową jest kolekcjonerem piór wiecznych i organizatorem corocznego Pen Show Poland, które odbywa się w Katowicach.
Urodzona w Polsce, a mieszkająca w Londynie, artystka Marysia Lewandowska od dwudziestu lat bada publiczne funkcje archiwów, muzeów i wystaw. Jej projekty to między innymi Women’s Audio Archive (2009); Undoing Property? (Sternberg Press, 2013); It’s About Time na 58. Biennale Sztuki w Wenecji (2019) i Archiwum Entuzjastów (2019) – pozyskany do kolekcji Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Jej prace były prezentowane w Tate Modern, Moderna Museet, Muzeum Sztuki, The New Museum, Whitechapel Gallery, a jej najnowszy film Dismantling The Faculty of Law, w ramach 11. edycji GIBCA Biennale w Göteborgu, w Szwecji. Od 2020 roku współpracuje z Kunsthalle Baden Baden przy długofalowym projekcie Institutional Healing. Była pierwszą artystką-rezydentką w Cosmic House w Londynie, wykładała również jako Profesor Sztuki na Uniwersytecie w Konstfack w Sztokholmie (2003–2013) i na Chińskim Uniwersytecie w Hong Kongu (2014–2016). Od 2021 roku jest członkinią Rady Doradczej Tate Modern. Jej najnowszy projekt zostanie zaprezentowany w Kestner Gesselshaft w Hanowerze w lipcu 2023 roku.
dr hab. Maciej J. Drygas, reżyser filmowy i radiowy, scenarzysta, producent, profesor PWSFTViT im. Leona Schillera w Łodzi. Zdobywca wielu prestiżowych nagród m.in. Europejskiej Akademii Filmowej dla najlepszego filmu dokumentalnego w Europie za Usłyszcie mój krzyk (1991), Prix Italia za dokument radiowy Testament, Grand Prix Międzynarodowego Festiwalu Telewizyjnego w Monte Carlo za Stan nieważkości (1995) oraz nagrodę dla najlepszego pełnometrażowego filmu dokumentalnego na Cinema Verité Festival w Teheranie za Abu Haraz (2013). Jest także autorem libretta do opery Pawła Szymańskiego Qudsja Zaher, nominowanej do International Opera Awards (Londyn, 2014) oraz pomysłodawcą i założycielem Polskiego Archiwum Filmów Domowych w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Jego filmy i dokumenty radiowe były emitowane w stacjach telewizyjnych i radiowych w Europie, Kanadzie, Japonii, Brazylii, RPA, Nowej Kaledonii i Australii.
Mirco Santi jest prezesem INEDITS Films Amateurs/Mémoire d’Europe, stowarzyszenia zrzeszającego europejskie archiwa zajmujące się gromadzeniem i promocją filmów amatorskich. Współzałożyciel Home Movies, jest odpowiedzialny za konserwację techniczną i digitalizację materiałów filmowych w Filmotece Narodowej w Bolonii. Badacz na Uniwersytecie w Udine, aktywnie współpracował z laboratorium rekonstrukcji La camera ottica de Gorizia (na Uniwersytecie w Udine) przy projekcie badawczym na temat restaurowania, konserwacji i dokumentacji małych formatów (8 mm, S8 mm, 9,5 mm, 16 mm).
dr Aleksandra Katarzyna Wiktorowska, członkini grupy badawczej Ośrodka Kultury Francuskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Naukowo zajmuje się reportażem literackim jako praktyką kulturową. Do jej najnowszych publikacji należy rozdział The Politics of Literary Journalism in the New Poland w Routledge Companion to World Literary Journalism. W latach 2019–2020 pomagała w poszukiwaniach archiwalnych do książki Wygnaniec. 21 scen z życia Zygmunta Baumana Artura Domosławskiego i do filmu dokumentalnego Pociągi w reżyserii Macieja Drygasa.