La résilience en droit constitutionnel / prof. Marie Gren / 2.04.2025

La résilience en droit constitutionnel 

(Rezyliencja w prawie konstytucyjnym)

prof. Marie Gren (Université Paris 1 Panthéon-Sorbonne)

środa, 2.04.2025, 17.00-18.30 

Biblioteka Ośrodka (s. 3.012, ul. Dobra 55, Warszawa)  

Seminarium jest otwarte dla publiczności. Spotkanie w języku francuskim. 

Streszczenie 

W prawie konstytucyjnym pojęcie odporności (rezyliencji) odnosi się do kwestii elastyczności bądź sztywności tekstu konstytucyjnego. Rezyliencja oznacza bowiem zarówno odporność na wstrząsy, jak i zdolność do adaptacji w czasach kryzysu. Zdolność konstytucji do opierania się oraz dostosowywania przejawia się zwłaszcza w procedurze jej nowelizacji, która może być długa i skomplikowana, jak w przypadku procedury zawartej w artykule V Konstytucji Stanów Zjednoczonych. Konstytucjonaliści uznają wówczas, że konstytucja jest sztywna. Elastyczna to taka, w której proces jej zmiany jest prostszy, a nawet jeśli nie ma żadnych proceduralnych przeszkód w ewolucji norm konstytucyjnych – jak ma to miejsce w systemach brytyjskim czy izraelskim. Artykuł 89 konstytucji francuskiej oraz artykuł 235 konstytucji polskiej przewidują stosunkowo proste procedury, co pozwala mówić o konstytucjach półsztywnych. Dla porównania: od 1787 roku w Konstytucji Stanów Zjednoczonych wprowadzono 27 poprawek, natomiast od 1958 roku we Francji dokonano 25 rewizji konstytucji. Stosunkowa łatwość bądź trudność procedury rewizji nie stanowi jednak gwarancji rezyliencji konstytucji. Według niektórych specjalistów, długowieczność konstytucji amerykańskiej wynika z jej zdolności adaptacyjnych, w szczególności dzięki interpretacjom nadanym jej przez sędziów sądu najwyższego. Interpretacja tekstu może jednak również osłabiać konstytucję – jak w Polsce, gdzie parlamentarzyści partii PiS, nie dysponując większością potrzebną do zmiany tekstu, nadali mu wykładnię mało zgodną z duchem konstytucji z 1997 roku. Aby uniknąć kontroli niekonstytucyjnych ustaw, PiS szybko przejął kontrolę nad Trybunałem Konstytucyjnym. Proces wychodzenia z kryzysu, rozpoczęty przez nową koalicję rządzącą, stanowi w tym kontekście test dla rezyliencji polskiej konstytucji. 

Biogram 

Marie Gren jest profesorką prawa publicznego na Uniwersytecie Paris 1 Panthéon-Sorbonne, specjalizującą się w porównawczym prawie konstytucyjnym. Była zapraszana jako wykładowczyni na uniwersytety: Columbia (Nowy Jork), Tel Awiwu, Jagielloński (Kraków), w Edynburgu oraz Galatasaray (Stambuł). 

Jej badania koncentrują się na obiegu teorii konstytucyjnych i projektowaniu konstytucji (opracowywaniu i modyfikacji struktur konstytucyjnych). W tym obszarze badawczym łączy analizy prawa pozytywnego z refleksją nad sposobami przekazywania wiedzy konstytucyjnej. Autorka książki na temat zmiany paradygmatu konstytucyjnego we Francji, Wielkiej Brytanii i Izraelu (Dalloz 2019), a także artykułów i rozdziałów książek poświęconych kryzysowi konstytucyjnemu w Polsce. Obecnie prowadzi badania nad strukturą relacji Północ–Południe w ramach porównawczego prawa konstytucyjnego. W tym kontekście zaproponowała projekt przepisania francuskiej konstytucji przez zagranicznych prawników, mający na celu zwiększenie widoczności zmarginalizowanych systemów konstytucyjnych (2023). Podejmuje tę koncepcję w ramach cyklu seminariów ze zdecentralizowanego modelu prawa konstytucyjnego (ISJPS). Korzysta również z finansowania konsorcjum Alliance (grant TIER), aby realizować projekt w Stanach Zjednoczonych.