Laickie państwo i wyznawcy religii
Prezentujemy dalszy ciąg polemiki pomiędzy amerykańską filozof Marthą Nussbaum i Alainem Finkielkrautem. W opublikowanym w Kulturze Liberalnej Temacie Tygodnia zatytułowanym “Nowa czy stara wojna? Laickie państwo i wyznawcy religii” możemy zapoznać się z komenatarzami Charlesa Taylora, Olivier Roy oraz Iwana Krastewa.
Ośrodek Kultury Francuskiej i Studiów Frankofońskich UW jest partnerem Tematu Tygodnia wraz z Instytutem Nauk o Człowieku w Wiedniu oraz Eurozine.
Ilustracja: Anna Krztoń.
Wstępniak Jarosława Kuisza,
redaktora naczelnego Kultury Liberalnej
Szanowni Państwo,
rzecz działa się w Kielcach. Pracownica urzędu marszałkowskiego przeszła na islam. Zaczęła nosić zakrywającą włosy chustę oraz długie ciemne spódnice. Stopniowo pojawiły się kłopoty. Ostatecznie kobieta została zwolniona. Pracodawca utrzymywał, że nie doszło do dyskryminacji na tle wyznaniowym. A jednak sąd pracy wydał korzystne dla kobiety orzeczenie, uznając iż powinna zostać przywrócona do wykonywania obowiązków na poprzednich warunkach.
Dalsze postępowanie jest w toku. Już jednak widać, że po 10 latach w UE, związane z wielokulturowością dylematy stają się naszymi. Sprawa z Kielc pokazuje, że kontrowersje nie muszą wcale wiązać się z masową imigracją. Jedna z najgłośniejszych ostatnio spraw na zachodzie Europy dotyczyła odpowiedzi na pytanie, czy prywatny żłobek miał prawo zwolnić opiekunkę do dzieci za noszenie w pracy muzułmańskiej chusty.
NIE BÓJMY SIĘ POLITYCZNYCH EMOCJI
KOMENTARZ IWANA KRASTEWA
Jesteśmy w stanie zakazać noszenia burki, ale nie zakażemy emocji, jakie burka wywołuje. A to właśnie strach przed emocjami politycznymi może leżeć u podstaw kryzysu projektu europejskiego, przekonuje bułgarski politolog.
Europejski Trybunał Praw Człowieka podtrzymał wprowadzony przez Francję zakaz noszenia w miejscach publicznych chusty zasłaniającej całą twarz, uzasadniając wyrok względami bezpieczeństwa. Krytycy decyzji twierdzą z kolei, że w czasach gdy polityczna siła islamu rośnie, a przyszłość Unii Europejskiej staje pod znakiem zapytania, to sam zakaz stanowi poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa. Zarówno przeciwnicy, jak i zwolennicy francuskiego prawa uzasadniają swoje opinie, odwołując się do wartości europejskich.
PRZEPIS NA SPOŁECZNĄ KATASTROFĘ
CHARLES TAYLOR W ROZMOWIE Z JAROSŁAWEM KUISZEM
Zamiast piętnować imigrantów należy pracować nad rozbudzeniem w nich poczucia przynależności do nowego kraju. W przeciwnym wypadku ich frustracja i poczucie wykluczenia będą się pogłębiać, a wraz z nimi społeczne podziały, twierdzi kanadyjski filozof.
Jarosław Kuisz: Ponad dwadzieścia lat temu opublikował pan słynny esej na temat multikulturalizmu, w którym próbował pan pokazać, jak w liberalnych demokracjach mogą żyć obok siebie rozmaite wspólnoty wywodzące się z różnych kultur i prezentujące różne wizje dobra wspólnego. Dziś idee multikulturalizmu wydają się być w odwrocie. Dlaczego?
Charles Taylor: Mój esej mierzył się z bardzo ogólnym pytaniem: w jaki sposób powinniśmy podchodzić do kultur skrajnie odmiennych od naszej? Ludziom wydaje się, że rozumieją obce kultury, ale raz po raz przekonujemy się, że to nieprawda. Dobrym przykładem tego braku zrozumienia jest bezmyślna islamofobia, powszechna w krajach zachodnich. Mało kto daje sobie sprawę, że islam jest niezwykle zróżnicowany pod względem form duchowości i stosunku do drugiego człowieka. W Pakistanie i Senegalu panują całkowicie odmienne formy religijności. To dlatego, kiedy tylko słyszę w telewizji, że islam jako całość jest taki lub inny po prostu wyłączam telewizor.
BURKA JAKO FORMA EKSHIBCJONIZMU
OLIVIER ROY W ROZMOWIE Z JAROSŁAWEM KUISZEM
Jarosław Kuisz: Niedawno Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, że francuskie przepisy zakazujące noszenia burki w miejscach publicznych nie mogą być traktowane jako naruszenie praw człowieka. Na przekór skardze młodej kobiety, V Republika może zatem nadal wymagać odsłaniania twarzy przez muzułmanki. Co sądzi pan o tym wyroku?
Olivier Roy: Trybunał w Strasburgu pozostawia państwom europejskim dużą autonomię, gdy chodzi o sferę wyznaniową. Uznaje, że historia relacji między religią a państwem jest w każdym kraju odmienna i specyficzna. W każdym z nich dzisiejszy kształt tych stosunków determinuje historia. Francja to kraj tradycyjnie laicki. W Irlandii i Polsce z kolei odwrotnie – mamy do czynienia z dominującym oddziaływaniem Kościoła katolickiego na życie publiczne.
Iwan Krastew, szef Centre for Liberal Strategies w Sofii, permanent fellow w Instytucie Nauk o Człowieku w Wiedniu. Ostatnio po polsku ukazała się jego książka „Demokracja nieufnych” (2013).
Charles Taylor, filozof, profesor emerytowany uniwersytetu McGill w Montrealu, permanent fellow w Instytucie Nauk o Człowieku w Wiedniu.
Olivier Roy, znawca islamu, profesor w Europejskim Instytucie Uniwersyteckim we Florencji. Opublikował m.in. „Globalized Islam: The Search for a New Ummah” (2004), „Secularism Confronts Islam” (2007), „La Sainte Ignorance Le Seuil” (2008).
Pierwsza część polemiki pomiędzy Marthą Nussbaum i Alainem Finkielkrautem