Czwartek z socjologią historyczną 06/05/2021
Ośrodek Kultury Francuskiej i Studiów Frankofońskich UW, Instytut Socjologii UW oraz Oddział Warszawski Polskiego Towarzystwa Socjologicznego zapraszają na spotkanie z cyklu
CZWARTKI Z SOCJOLOGIĄ HISTORYCZNĄ
Czwartek 6 maja 2021 r., godz. 17.00
dr Alicja Kusiak-Brownstein (Fundacja TRES)
Chłopska trauma poddaństwa i jej kulturowe i społeczne efekty: upamiętnianie czy uzdrawianie?
Spotkanie w języku polskim.
Spotkanie odbędzie się za pośrednictwem programu Zoom.
https://us02web.zoom.us/j/87217763385?pwd=cWZHbTVBRzM3YzJlZXppQUFMeC84Zz09
Meeting ID: 872 1776 3385
Passcode: jB19x0
Więcej informacji: https://www.facebook.com/groups/606811919731350/
Komitet organizacyjny seminarium: Anna Sosnowska, Jarosław Kilias, Adam Leszczyński, Nicolas Maslowski, Michał Rauszer.
W moim wystąpieniu proponuję rozważenie kwestii traumatyzacji związanej z poddaństwem chłopów w Rzeczpospolitej, jej efektów w postaci międzypokoleniowego zespołu stresu urazowego (PTSD), oraz uzdrawianie traumy w kontekście współczesnej Polski. Nie zajmuję się w tej prezentacji kwestią reprezentacji traum historycznych. Proponuję natomiast, jako historyczka i psychoterapeutka, spojrzenie łączące perspektywy obu tych dyscyplin.
W mojej praktyce klinicznej koncentruję się na pracy z osobami, które doświadczyły i doświadczają traum złożonych, w tym międzypokoleniowych i historycznych, głównie rasizmu. Wspomaganie procesu uzdrawiania się (healing) pacjenta z traum złożonych jest dla mnie podejściem psychoterapeutycznym, którego nie ograniczam do jednej teorii. Czerpiąc z różnych metod terapeutycznych stoję na gruncie ujęcia osoby w kontekście holistycznym i dynamicznym, uwzględniając pozycje społeczne, kulturowe i ekonomiczne. To jest podstawa mojej prezentacji.
Stojąc na gruncie teorii Judith Herman o terapii traumy, gdzie autorka wykazała niezbywalną rolę publicznego moralnego zadośćuczynienia i symbolicznego potępienia opresorów, celem moralnej waloryzacji doświadczenia ofiar, zapytam o cele i skutki praktyk upamiętniania szlacheckiej przemocy wobec chłopów bez kompensacji moralnej oraz waloryzacji kulturowej dla ich współczesnych spadkobierców, czyli dla większości społeczeństwa polskiego. Zapytam także, za Herman, jaki ruch społeczny waloryzuje to chłopskie doświadczenie przemocy we współczesnej Polsce.
Prezentację zakończę pytaniem, co jest naszym celem w historycznym upamiętnianiu opresji i przemocy szlacheckiej wobec chłopów i jej skutków: czy upamiętnienie czy społeczne uzdrawianie i kulturowa transformacja? Co w istocie upamiętniamy i kogo? Jakkolwiek proces upamiętnienia jest bardzo ważny w procesie społecznego uzdrawiania, poprzestanie na nim, moim zdaniem, nie przyniesie zmian w psychikach jednostek i zbiorowości.
W pierwszej części przedstawię definicję traumy w psychoterapii społecznej. Następnie omówię objawy zespołu stresu pourazowego (PTSD), czas ich występowania, oraz ich wpływu na relacje międzypokoleniowe rodzinne oraz na praktyki społeczne. Wskażę na rolę opresji i przemocy fizycznej, psychicznej oraz symbolicznej w systemie relacji władzy, oraz na jej psychologiczne efekty w postaci m.in. wstydu, lęków, agresji, unikania, braku poczucia własnej wartości, dysocjacji, oraz przemocy skierowanej przeciwko własnej grupie i sobie samemu.
W drugiej części zaproponuję rozdzielenie kategorii takich jak trauma i społecznie lub międzypokoleniowo odczuwany zespół stresu pourazowego, od pojęć takich jak uraz moralny (bezpośredni lub pośredni), wtórna traumatyzacja, poczucie niesprawiedliwości historycznej, oraz poczucie i współodczuwanie krzywdy społecznej. Jakkolwiek wszystkie to uczucia czy odczucia zawierają emocjonalną reakcję na problem moralny, w większości nie są to, w psychologicznym sensie, doświadczenia traumatyzujące.
W trzeciej części postawię pytanie o pamięć indywidualną i grupową o przemocy szlachty oraz jej społecznych i ekonomicznych spadkobierców wobec chłopów. Zapytam także o ciągłość w doświadczaniu efektów tej przemocy, zinternalizowanych jako praktyki rodzinne, społeczne i kulturowe, oraz jego trwanie jako metody hierachizacji społecznej opartej na wstydzie i pamięci o zadanej i zadawanej przemocy. Wspomnę o kwestiach reprezentacji traumy chłopskiej w źródłach historycznych. Wskażę również na problemy psychologiczne wynikające z metody wywiadów, zwłaszcza tych, które dążą do uzyskania opowieści o traumie międzypokoleniowej (czyli doświadczanej współcześnie).
Dr Alicja Kusiak-Brownstein ukończyła studia magisterskie w Instytucie Historii UAM, w ówczesnej Pracowni Metodologii Historii i Historii Nowożytnej. Pracę magisterską poświęconą ukraińskiemu ruchowi kobiecemu w Drugiej Rzeczypospolitej ukończyła pod kierunkiem prof. Jerzego Topolskiego. W latach 1990-tych uczestniczyła w pracach Gender Studies przy Wydziale Nauk Społecznych UAM oraz zespołu do badań historii kobiet kierowanym przez prof. Annę Żarnowską i prof. Andrzeja Szwarca przy IH UW. Publikowała m.in. na temat historii kobiet i historii queer. W 2001 roku wyjechała do USA, gdzie ukończyła studia doktoranckie z zakresu historii na University of Michigan, Ann Arbor. Studiowała pod kierunkiem m.in. prof. prof. Briana Portera-Szucsa, Geoffa Eley, Kali Israel i Ewy Domańskiej, koncentrując się na historii płci, nacjonalizmu i na studiach kulturowych. Pracę doktorską poświęciła analizie reprezentacji męskości bojowniczej (militant masculinity) i konstrukcji chłopa-obywatela na przykładzie górala podhalańskiego w akademickich i popularnych wizjach historii średniowiecznej i nowożytnej Polski, wykreowanych w 2 połowie XIX-go wieku. Uczyła historii na University of Notre Dame. Następnie uzyskała magisterium z zakresu psychoterapii społecznej na University of Chicago. Obecnie pracuje w Chicago jako psychoterapeutka społeczna.